Een van de vele dingen waar we van houden is het gevoel van tijd dat het ons kan geven. Whisky is een drank die je kan helpen in het moment te zijn; je gaat gewoon zitten en neemt er de tijd voor. Ik drink geen whisky om een kick te krijgen. Ik drink het om de wereld van geuren en smaken te waarderen. Die sensaties vertellen een verhaal, een verhaal met veel geschiedenis. Maar in dit artikel gaan we het niet hebben over de geschiedenis van whisky, maar over zijn leeftijd. Merk op dat hiermee de jaren in het vat worden bedoeld, whisky stopt met rijpen op het moment dat je hem in een fles stopt, een 12 jaar oude whisky uit 1959 is nu nog steeds een 12 jaar oude whisky.
Wat is een leeftijdsverklaring?
Laten we beginnen met de meest elementaire uitleg van leeftijdsaanduidingen. De op de fles vermelde leeftijd is die van de jongste whisky in de blend.
Nu weten velen van jullie dit misschien al, maar bijna alle whisky is in feite blended. Single Malt whisky is (meestal) een blend van enkel malt whisky's, allemaal van dezelfde distilleerderij. De uitzonderingen staan bekend als "Single Barrel" of "Single Cask" releases. Blended Whisky (bijvoorbeeld zoals veel van de Johnnie Walker producten) is anders dan single malt.. Hij wordt gemaakt met whisky's van verschillende distilleerderijen die vaak worden gemengd met graanwhisky's.
De leeftijdsaanduiding zegt niets over de oudste whisky in de blend. Er kan heel goed een veel ouder vat in de mix zitten. De master distiller zou een 30 jaar oude whisky in de blend van een 18 jaar oude kunnen stoppen, om het gewenste smaakprofiel te krijgen. Dit blijft (in de meeste gevallen) echter een mysterie, en laten we eerlijk zijn... dat maakt het alleen maar leuker.
Wat leeftijd zegt over de kwaliteit van je dram
Leeftijdsaanduidingen zijn in eerste instantie ontstaan als een indicator van kwaliteit, grof gezegd als de zoveelste marketingtruc. Maar ook al beïnvloedt leeftijd zeer zeker de kenmerken van een whisky, het betekent zeker niet dat leeftijd een standaard is voor kwaliteit. Wat het wel altijd biedt, is een zekere exclusiviteit (vanwege de hogere zeldzaamheid en het prijspunt).
Elk jaar in het vat voegt meer complexiteit toe aan de whisky. En dus worden oudere whisky's vaak ervaren als een dram van hogere kwaliteit. De whisky heeft simpelweg meer tijd gehad om smaken uit het vat te halen, smaken die met minder leeftijd in het vat nooit in je glas terecht zouden zijn gekomen. Je kunt aanvoeren dat complexiteit niet noodzakelijkerwijs hetzelfde is als kwaliteit, maar ik denk dat het uiteindelijk iets is waarnaar we zoeken als we kwaliteit definiëren en dat er dus (in onze gedachten) een zekere synergie bestaat tussen de twee.
Maar het hangt allemaal af van wat je zoekt. Het hangt sterk af van je persoonlijke voorkeuren. Een goed voorbeeld zijn rokerige Islay's. Als je op zoek bent naar een absolute "turfbom" zul je meestal moeten kijken naar het "jongere" aanbod. Neem bijvoorbeeld een van de beroemdste "turfbommen" die er zijn, de Octomore. Sommige van hun aanbiedingen hebben een leeftijdsindicatie van slechts drie jaar. En daar is een goede reden voor; door de leeftijd wordt de turf zachter en raakt hij elk jaar meer op de achtergrond. Als je hunkert naar een "turfbom", zoals een Octomore, is een hogere leeftijdsaanduiding misschien niet wat je zoekt.
Wat de prijs opdrijft
Waarom zijn age statement whisky's dan bijna altijd duurder naarmate ze ouder zijn? Ten eerste omdat het maken van een whisky met een hoge leeftijdsaanduiding duurder is, en ten tweede omdat de vraag lager is (de meeste mensen kunnen het zich immers niet veroorloven). Minder vraag betekent dat de distilleerderij er minder van zal maken, wat de whisky zeldzamer maakt. En die zeldzaamheid zal de prijs verder opdrijven... Maar vergeet niet dat de zeldzaamheid en de prijs van een whisky niet noodzakelijk veel zeggen over de kwaliteit ervan.
Dus... wat zijn NAS verklaringen?
Misschien is het je ook opgevallen dat er veel aanbiedingen zijn waarbij de leeftijd van de whisky helemaal niet wordt vermeld. Dit zijn de zogenaamde No Age Statement whisky's, kortweg NAS. NAS whisky's zijn een goed voorbeeld van het nadeel van leeftijdsaanduidingen op een whisky. Je kunt een absolute knaller van een whisky hebben, maar als hij slechts zes jaar oud is, zal de distilleerderij hem waarschijnlijk niet op de fles zetten omdat de mensen dan denken dat hij van mindere kwaliteit is. Of laten we bijvoorbeeld zeggen dat een distilleerderij een geweldige set 30 jaar oude vaten heeft, maar dat ze erachter komen dat een paar druppels van een 6 jaar oude whisky de smaken veel beter naar voren brengt... dat zou betekenen dat ze hem alleen als 6 jaar oude whisky op de markt kunnen brengen en dan zouden (de meeste) mensen niet bereid zijn de prijs te betalen die hij waard is.
Vaker echter is het ook zo dat distilleerderijen (vooral de Japanse) door de stijgende populariteit zonder oudere whisky's komen te zitten. Ze kunnen dan nog wel ongeveer dezelfde smaakprofielen creëren, maar moeten dat doen door te mengen met jongere whisky's. Vanwege het negatieve imago van jongere whisky's besluiten ze in plaats van de leeftijdsaanduiding naar beneden bij te stellen, de leeftijdsaanduiding helemaal te laten vallen.
Rijpt alle whisky hetzelfde?
Wat leeftijd over een whisky zegt, hangt ook grotendeels af van waar hij vandaan komt. Het (relatief) koude klimaat van Schotland bijvoorbeeld is zeer geschikt om whisky's zeer lang te laten rijpen. Maar een Single Malt gemaakt in Texas zal zeer snel overjarig worden. Hogere temperaturen (en vooral temperatuurschommelingen) trekken veel sneller smaken uit het vat. Dus, theoretisch is een 6 jaar oude Texas Malt het equivalent van een 18 jaar oude Scotch. Maar dit is slechts een willekeurig voorbeeld. Natuurlijk zijn er nog veel meer smaakverschillen als het gaat om het klimaat waarin een whisky is gerijpt. Maar ik denk dat het een goed voorbeeld is van hoe leeftijd relevant is voor locatie.
Dus, tot besluit. Wat zegt leeftijd over een whisky?
- De tijd in het vat draagt bij tot de complexiteit en de prijs van een whisky, niet tot de kwaliteit.
- Leeftijdsaanduidingen beperken hoe oud de "jongste" whisky in de blend kan zijn, dit kan een goede zaak zijn (kwaliteitscontrole) maar ook een slechte zaak, want het beperkt het arsenaal aan vaten waaruit een blender kan kiezen.
- En tot slot, leeftijdsaanduidingen zijn verschillend voor elke plaats van herkomst. Hoe complex een whisky wordt met de leeftijd hangt af van het klimaat waarin hij is gerijpt.
Mijn advies zou zijn om een whisky niet alleen op zijn leeftijd te kiezen, maar op zijn karakter. En als het erop aankomt, hebben sommigen misschien duidelijke voorkeuren en anderen (zoals ik) wisselen graag van dag tot dag. Uiteindelijk gaat het erom wat je prefereert, en als het op genieten van whisky aankomt is wat je prefereert het enige dat telt.
