ABV uitgelegd
Whisky is een van die dranken waarbij het alcoholpercentage tussen de verschillende merken, releases en bottelingen enorm verschilt. Maar één ding hebben alle whisky's gemeen: ze moeten (wettelijk) ten minste 40% alcohol per volume (ABV) bevatten. In de States gebruiken ze echter geen ABV, maar proof. En de proof van een whisky is twee keer de ABV.
Een snel voorbeeld van hoe hoog het kan gaan?
Belgian Owl maakt een 12 jaar oude whisky die gebotteld is op een verbijsterende 78,7%! (157,4 Proof)
De regels
Ik vroeg me af of je iets met zo'n hoog abv nog wel whisky kunt noemen, en ontdekte dat het simpele antwoord ja is. Mijn overpeinzingen waren echter niet zo misplaatst als ik dacht. De ABV-regels hangen echt af van waar de whisky vandaan komt, welke stijl hij heeft, en of de distilleerder hem als een van beide wil aanduiden.
Laten we bourbon als voorbeeld nemen. Bourbon heeft een van de strengste regels die er zijn, waaraan een distilleerderij zich moet houden als zij haar drank als zodanig op de markt wil brengen. De regels hebben betrekking op het volgende: herkomst (het mag alleen in de VS worden gemaakt), maischlijst (gemaakt met ten minste 51% maïs), rijpingsproces (alleen nieuwe verkoolde eiken vaten mogen worden gebruikt) en Proof.
Dus, wat is proof?
Een snelle omweg: Proof is een andere definitie van ABV, die vooral in de Verenigde Staten wordt gebruikt. Om de proof te berekenen die de Amerikanen gebruiken, vermenigvuldig je gewoon de ABV met twee en poef... dat is je proof. De Britten gebruikten vroeger ook proof, voordat ze in 1989 overschakelden op ABV. Sommige bottelingen gebruiken echter nog steeds proof op hun flessen, voornamelijk uit nostalgie. Als je zo'n fles tegenkomt, is het goed te bedenken dat de Britten een ander systeem van proof gebruikten dan de Amerikanen. Hun berekening komt neer op 1,75 maal de ABV. De oorsprong van de naam "proof" is een zeer interessante, die ik een andere keer met je zal delen.
Terug naar de bourbon.
Ik heb bourbon genomen als voorbeeld van ABV-beperkingen vanwege de duidelijke regels die daarvoor gelden. Zoals elke whisky moet bourbon worden gebotteld met een minimum van 40%. Het distillaat dat uit de distilleerketel komt mag niet meer dan 95% bedragen. En de "new make" die in het vat gaat mag niet meer dan 62,5% zijn. Dit betekent (eigenlijk) dat het nieuwe merk moet worden afgezwakt voordat het op vat kan. Ten slotte mag je geen bourbon bottelen met een ABV van meer dan 80%. Terugkomend op de Belgian Owl, kunnen we nu concluderen dat de ABV waarop hij is gebotteld hem nog steeds in die categorie zou kunnen laten vallen. Maar het is onwaarschijnlijk, omdat hij waarschijnlijk met een veel te hoge proof in het vat is gegaan.
Dat laatste is een interessante verklaring, die sommigen misschien zelfs een beetje vreemd voorkomt. Hoe kan iets dat gebotteld is op 62,5% zelfs maar in de buurt komen van 80% als het gebotteld wordt? Voor degenen die meer gewend zijn aan het Schotse rijpingsproces lijken die getallen misschien nog bizarder. Schotse whisky verliest een deel van zijn ABV elk jaar dat hij in het vat zit. Voor sommige zeer oude whisky's betekent dit dat ze niet langer kunnen rijpen omdat de ABV onder 40% dreigt te komen, en dan zou het geen whisky meer zijn.
En dan was er nog het klimaat
De reden dat dit gebeurt heeft echter alles te maken met het klimaat. In natte klimaten met (relatief) lage temperaturen rijpt de whisky langzaam en verliest hij na verloop van tijd ABV. In bepaalde droge klimaten met een hoge temperatuur veroudert de whisky sneller en kan de ABV toenemen omdat de vaten sneller water verliezen dan alcohol. Bourbon uit de zuidelijke staten is hier gevoelig voor en kan dus een hogere ABV hebben dan toen hij voor het eerst in vaten werd gedaan. Grappig genoeg betekent dit dat waar de Schotten zich zorgen moeten maken over een te lage ABV, het mogelijk is dat sommige bourbonmakers zich zorgen moeten maken over een te hoge ABV.
Kunnen we niet stoppen met de regels?
Om echt uit te leggen waarom deze regels bestaan, zouden we veel dieper in de geschiedenis van de whisky moeten duiken. En aangezien ik een geschiedenisliefhebber ben, zal ik dat zeker doen, maar ik laat het voor een andere keer en een andere blog. Voor nu is de korte uitleg dat deze regels bedoeld zijn als kwaliteitscontrole. Consumenten zouden hier blij mee moeten zijn, want het garandeert hen een basiskwaliteit van het product. De producenten zijn er echter ook blij mee, want ook al hebben zij te maken met deze beperkingen, het betekent ook dat de naam van hun geliefde drank niet zo gemakkelijk kan worden bezoedeld door een nieuweling die snel geld wil verdienen.
Hoe proof de smaak beïnvloedt
Naast de wettelijke vereisten van ABV in whisky zijn er ook andere factoren die meespelen. Zoals je je kunt voorstellen heeft het alcoholpercentage een grote invloed op de smaak van je dram. Het begint allemaal met wat er in het vat gaat, want het is niet toevallig dat er bij bourbon een limiet is voor de ABV van de spirit die in een vat gaat. Sterker nog, de meeste distilleerders vaten hun whisky rond dezelfde ABV. Ongeacht of ze een hogere ABV mogen gebruiken. Het is gewoon het percentage dat het meest efficiënt is om de "goede" smaken uit het vat te halen, terwijl de meeste "ongewenste" smaken eruit blijven.
Maar zelfs nadat hij uit het vat komt, heeft het alcoholpercentage nog een groot effect op de smaak van een whisky. In de meeste gevallen geven de blenders de whisky een lager alcoholpercentage. Zodat ze het ABV niveau kunnen bereiken, dat zij denken dat het beste bij je dram past. Er zijn echter uitzonderingen, beter bekend als "cask strength", "barrel strength" of "barrel proof". Dit zijn whisky's die niet ...na het rijpingsproces. Let op het "na het rijpingsproces" gedeelte. Want dat is een belangrijk detail. Want de drank zelf (voordat het whisky werd) is waarschijnlijk verdund voordat het in vaten ging. Meestal, als je deze bottelingen vindt, hebben ze een ABV tussen 55 en 65 procent.
Gaat het allemaal om het geld?
Naast de cask strength whisky's is er nog een uitzondering op de regel dat meester-blenders de meest optimale ABV kiezen. En die uitzondering is... geld! Whisky maken en jarenlang bewaren, het kost allemaal veel geld. Water echter niet. Als je dus goedkoop meer whisky kunt krijgen door simpelweg meer water aan je voorraad toe te voegen, is het niet moeilijk voor te stellen dat dit een zeer verleidelijk idee is voor een bedrijf. Daarom probeer ik persoonlijk weg te blijven van de 40% ABV whisky's. Begrijp me niet verkeerd, het betekent niet dat 40% whisky slecht is.
Neem Laphroaig 10 als voorbeeld. Ik hou van deze dram, maar in Europa wordt hij gebotteld voor slechts 40%. (Ik kijk jaloers naar jullie Amerikanen!). De reden waarom ik probeer weg te blijven van het laagste percentage is dat het voor mij (in de meeste gevallen) een gebrek aan creativiteit laat zien. Het gaat er niet om de beste smaak uit die fles te halen; het gaat erom er de meeste winst uit te halen. En vanuit zakelijk oogpunt snap ik het helemaal, maar whisky als kunstvorm zien... ik zoek gewoon liever iets anders. Neem Nikka from the Barrel, die hebben ze gebotteld op 51,4%. Omdat ze na veel wikken en wegen tot de conclusie kwamen dat de whisky op dat niveau het beste smaakte. Kwaliteit boven winst kiezen? Daar hou ik van! En ik denk dat het hun toewijding aan hun kunst toont.
DIY met Cask Strength
Terugkomend op de cask strength whisky's zou je kunnen denken dat dit dan ook een gebrek aan fantasie van de distilleerder laat zien. Waarom zijn deze flessen dan het meest gewild? Nou, het mooie van whisky's met vatsterkte is dat ze het vinden van de beste smaken aan jou overlaten! Je kunt hem puur drinken, of hem verwateren tot het gewenste niveau. Maar je hebt de kaarten in handen. Bij een 40 procent whisky kun je je alleen maar afvragen hoe hij zal smaken bij 45 procent. Met een 60 procent whisky kun je het ontdekken!
Maar om het meeste uit je fles te halen, vergt een vatsterkte wel enige inspanning.
Wil je het aan de professionals overlaten? Koop dan gewoon een fles van een merk waar je van houdt, met een minder dan standaard ABV. Je krijgt dan het verhaal van de whisky te horen dat de kunstenaar (de meester-blender) je wil laten weten.
Kijk dus wat beter naar die ABV's voor je volgende fles, kies een whisky met een ABV die je aanspreekt, schenk een glas in, leun achterover en luister naar zijn verhaal.
Of je zoekt gewoon een ander verhaal op mijn blog 😉 Dat laat ik aan jou over!
English (UK)
Nederlands